رویش شکوفه های طلایی بیدمشک؛ نویدبخش بهار - وبلاگ تاج

به گزارش وبلاگ تاج، رویش شکوفه های طلایی بیدمشک، رسیدن بهار را در آذربایجان غربی نوید می دهد و روزهایی که مردم در قرنطینه خانگی به سر می برند، عرق گیری از این معجزه طبیعت سرگرمی بسیاری از خانواده ها در این استان است.

به گزارش وبلاگ تاج به نقل از فارس، بیدمشک درختچه ای دو پایه است که در مواردی ارتفاع آن تا 8 متر نیز می رسد، این درختچه دارای پوست خاکستری کبود بوده و صاف یا کمی شیاردار است و جوانه های آن گلدار تخم مرغی با نوک کوتاه و یا تیز هستند.

پس از برداشت شکوفه های این درختچه برای عرق گیری و استفاده به عنوان دمنوش، برگ سبز تیره که پشت آن کرک دار و روشن است، ظاهر می شود ولی برگ های درختان ماده معمولا بیضی شکل و پهن تر از درختان نر و پشت آن ها کبود رنگ است.

از سال های بسیار دور درختچه بیدمشک به عنوان حصار در اطراف باغ ها، کنار جویبارها و رودخانه ها به صورت خودرو یا پرورشی و حتی مقابل منازل شهری کشت می شود و در اصطلاح محلی به گل آذین نر این گیاه که حدود 3.5 سانتی متر است، پیش پیشا می گویند و گل آذین ماده این گیاه نیز در مواردی به 9 سانتی متر می رسد.

شاید شناخت این درختچه برای افراد غیربومی استان آذربایجان غربی کمی سخت به نظر برسد ولی بدون شک صاحب نظران و پزشکان در طب سنتی و اسلامی و طب رایج، نسبت به مزیت های درمانی این گیاه به خوبی واقف هستند.

خاصیت درمانی بیدمشک

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی بیدمشک را گیاهی از خانواده بید با سنبله های معطر معرفی می کند و می گوید: اسانس این گیاه از خواص درمانی فراوان برخوردار است.

اکبر کرامتی با بیان اینکه این گیاه نافع تب بر و ضد التهاب بوده و در تقویت قلب و دستگاه عصبی موثر است، اظهار کرد: این خواص از موادی از جمله سالیسین، فنول و فلاوونویید ناشی می شود که در پوست، برگ و سنبله های این گیاه به فراوانی یافت می شوند.

وی با اشاره به خاصیت عرق بیدمشک در رفع کم خونی، ناراحتی های قلبی و تسکین اعصاب، می گوید: این گیاه مقوی قلب بوده و سردرد و عطش را رفع می کند و همچنین مقوی معده بوده، برگ بید مشک قابض و عصاره برگ بیدمشک مسهل بلغم، صفرا، صرع، تب با لرز و برای باز کردن انسداد کبد و یرقان مفید است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با بیان اینکه عرق گل ها از خوردن خود گل مفیدتر است، گفت: قطره این گیاه در گوش برای پاک کردن چرک مفید بوده و خوردن عرق شکوفه آن برای خفقان گرم و تب های گرم نافع است.

کرامتی یادآور شد: همچنین صمغی که از برگ بیدمشک گرفته می شود مقوی دید چشم است.

صادرات عرق بیدمشک به کشورهای حوزه خلیج فارس

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با اشاره به سطح زیر کشت بیدمشک در استان، گفت: سطح زیر کشت درختچه بیدمشک حدود 45 هکتار است که عمدتاً به صورت حاشیه کاری در کنار باغ ها و مزارع کاشته می شود.

عزیز امانی اظهار کرد: تهیه عرق بیدمشک در آغازین روزهای بهار یکی از سنت های قدیمی خانواده های آذربایجان غربی به ویژه شهرستان ارومیه است و تهیه عرق از این گیاه که هم به شکل صنعتی و هم به شکل سنتی صورت می گیرد.

وی شرح داد: بیشترین سطح زیر کشت بیدمشک استان مربوط به شهرهای ارومیه، پلدشت و سلماس است که سالانه در شرایط نرمال، بیش از هزار تن گل تر بیدمشک از سطح باغهای استان برداشت و به بازار عرضه می شود.

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی ادامه داد: یک سوم شکوفه های تولیدی توسط واحدهای تبدیلی جذب و به عرق تبدیل و نزدیک یک سوم آن در خانه ها مصرف و تبدیل به عرق بیدمشک می شود و بقیه نیز در مصارف مختلف توسط واحدهای عرق گیری دیگر استان های کشور و تهیه نقل بیدمشکی و شیرینی و دسر در قنادی های ارومیه کاربرد دارد.

امانی گفت: نقل و عرق بیدمشک ارومیه علاوه بر داخل کشور، مشتریان زیادی در کشورهای همسایه و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس دارد که مازاد این محصول به این کشورها صادر می شود.

وی اضافه نمود: در سطح استان 5 واحد عرق گیری گیاهان دارویی از جمله بیدمشک وجود دارد که سالانه از این واحدها بیش از یک و نیم میلیون تن عرق گیاهان دارویی استحصال و به بازارهای داخلی و خارجی صادر می شود.امانی گفت: بیدمشک، نخستین شکوفه ای است که در اواخر اسفند ماه و روزهای نخست فروردین در ارومیه نمایان می شود و تقریباً جزء محصولات کم هزینه و پر درآمد است و کار برداشت این محصول از اوایل فروردین ماه آغاز می شود و بسته به آب و هوای منطقه حدود 15 تا 30 روز ادامه دارد.

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی یاد آور شد: حداکثر زمان چیدن گل تا دریافت عرق 72 ساعت است که بعد از این زمان از کیفیت عرق کاسته می شود.

امانی با اعلام اینکه به ازای یک کیلو گل تازه 2 تا 3.5 لیتر عرق استحصال می شود، گفت: تهیه عرق بیدمشک در آغازین روزهای بهار یکی از سنت های قدیمی خانواده های آذربایجان غربی به ویژه ارومیه است و تهیه عرق از این گیاه که هم به شکل صنعتی و هم به شکل سنتی صورت می گیرد، در شهرستان ارومیه رونق بسیاری دارد.

به نظر می رسد حتی صنعتی شدن جوامع، نیز تاثیری بر این سنت دیرینه مردم آذربایجان غربی نداشته و خاصیت درمانی این گیاه سبب شده تا با گذشت چند دهه، عرق گیری بیدمشک در این استان از رونق نیافتد.

سال های گذشته کسب و کار خرید و فروش شکوفه های درختچه بیدمشک در استان بازار خوبی داشت ولی امسال با جمع آوری دستفروشان توسط فرمانداری ها (برای پیشگیری از انتقال بیماری کرونا) بازار خرید و فروش بیدمشک نیز از رونق افتاده و با توجه به قرنطینه خانگی، خانواده ها تمایل دارند به جای خرید و فروش شکوفه های تر این گیاه، بخشی از روزمرگی خود را باعرق گیری بیدمشک پر کنند.

فناوری استحصال عرق بیدمشک؛ از گذشته تا به امروز

معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی با بیان اینکه استحصال عرق بیدمشک از طریق نی قازان انجام می گیرد، اظهار کرد: فناوری استحصال خانگی عرقیات استان با عنوان نی قازان ثبت ملی شده است.

حسن سپهرفر گفت: در گذشته این نوع عرق گیری شامل استفاده از دیگ (قازان) و کاسه ای کوچک بود، به این ترتیب که پس از پر کردن دیگ از گیاه بیدمشک و آب، کاسه کوچکی را روی گیاه قرار می دادن و دهنه دیگ را با تشت بزرگ یا مجمعه ای که نخی از وسط به آن متصل بود، بسته و دور آن را با خمیر مسدود می کردند.

وی اضافه نمود: پس از آن، با روشن کردن آتش زیر دیگ و جوشیدن آن، بخارهای حاصل از طریق بند یا پارچه نخی متصل به مجمعه، در کاسه داخل دیگ می چکید و عرق به دست می آمد.

معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی گفت: با گذشت زمان و کسب تجربه و دانش های عمومی مردم و به ویژه بانوان، ابزار دیگری به نام نی قازان درست شد که در مدل قدیمی آن به جای نی، ظرف سفالی به شکل تشت به نام سه هن وجود داشت.

سپهرفر یادآور شد: امروزه نی قازان را از جنس گالوانیزه می سازند به طوری که کار عرق گیری برای بانوان به مراتب راحت تر و در مدت زمان کمتری میسر می شود.