صبر چیست؟ تعریف انواع و مراتب صبر - وبلاگ تاج

به گزارش وبلاگ تاج، صبر یکی از مکارم اخلاقی است که انسان را وادار به انجام کاری می نماید که عقل و شرع دستور می دهند و در مقابل از انجام کاری که عقل و شرع نهی نموده بازمی دارد.

صبر کردن یکی از کارهایی است که انجام دادنش صبر ایوب می خواهد! آیا می دانید صبر چیست؟ چند نوع صبر داریم؟ بالاترین مرتبه صبر کدام است و یا اصلاً صبر چه فایده ای دارد؟ با وبلاگ تاج باشید تا پاسخ این سؤال ها را با هم بخوانیم.

معنای لغوی صبر

صبر در زبان عربی به معنی حبس کردن و در تنگنا قرار دادن است و برخی آن را به معنی حبس کردن نفس از بیان بی تابی و بی قراری معنی نموده اند.

تعریف صبر

صبر در فرهنگ اخلاقی عبارت است از وانمود کردن نفس به آنچه که عقل و شرع اقتضا می نماید و باز داشتن نفس از چیزی که عقل و شرع نهی می نماید. در تعریف دیگری از صبر به اسم حفظ نفس از اضطراب، اعتراض و شکایت یاد شده است.

تقسیم بندی صبر

به طور کلی صبر را در دو شاخه تقسیم می کنند:

صبر بدنی: صبر در برابر مشقت هایی که به بدن و جسم انسان وارد می گردد. این صبر یا با عمل محقق می گردد (انجام عبادات سخت) یا با تحمل و استقامت (در برابر بیماری ها) مانند صبر حضرت ایوب که مصداق شاخص صبر جمیل است:

وَاذْکُرْ عَبْدَنا أَیُّوبَ إِذْ نادی رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِیَ الشَّیْطانُ بِنُصْبٍ وَ عَذابٍ … إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا (آیات 41 و 44 سوره ص)

و به خاطر بیاور بنده ما ایوب را، هنگامی که پروردگارش را خواند (و گفت: پروردگارا!) شیطان مرا به رنج و عذاب افکنده است … ما ایوب را صبور یافتیم.

صبر نفسی: صبر در برابر شهوات نفسانی:

فَأَمَّا مَنْ طَغی وَ آثَرَ الْحَیاةَ الدُّنْیا… وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَی النَّفْسَ عَنِ الْهَوی… (آیات 37 و 40 سوره نازعات)

اما آن کسی که طغیان نموده و زندگی جهان را مقدم داشته … و آن کس که از مقام پروردگارش ترسان باشد و نفس را از هوی بازدارد…

انواع صبر

صبر از نظر مفهوم به دو معناست:

• ایجاد هر نوع محدودیت در برابر دافعه ها و جاذبه های نفسانی
• منع کردن نفس از بروز بی تابی و عدم رضایت در برابر سختی ها

صبر از نظر موضوع به این روش دسته بندی می گردد:

• صبر در برابر مکروهات: صبر در برابر سختی ها و مصائب و جلوگیری از اضطراب و پریشانی و حفظ سعه صدر در برابر آن ها.
• صبر در انجام عبادات
• شجاعت: صبر در برابر دشواری های میدان جنگ
• حلم و کظم غیظ: صبر در برابر سرکشی و طغیان خشم و غضب
• عفت: صبر در برابر شهوات و غریزه جنسی
• زهد: صبر در برابر غریزه زیاده خواهی و جهانطلبی
• رازداری: صبر در برابر افشای اسرار
• روزه: صبر در برابر خوردن و آشامیدن

صبر از نظر حکم تکلیفی به 5 دسته تقسیم می گردد:

1. صبر واجب: در برابر شهوات و کارهای حرام
2. صبر مستحب: صبر در برابر دشواری های انجام مستحبات
3. صبر حرام: صبر در برابر آزار و اذیت ها
4. صبر مکروه: صبر در برابر روزه گرفتن در روز عاشورا
5. صبر مباح: هر صبری غیر از موارد بالا

درجات صبر

بر اساس روایتی از حضرت محمد (ص) صبر دارای سه مرتبه است:

1. صبر در برابر مصیبت: وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرین الَّذینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون (آیات 155 و 156 سوره بقره)

قطعاً همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی و کاهش در مال ها و جان ها و میوه ها آزمایش می کنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان! آن ها که هرگاه مصیبتی به ایشان می رسد، می گویند: ما از آنِ خداییم و به سوی او بازمی گردیم!

2. صبر در برابر اطاعت: رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَیْنَهُما فَاعْبُدْهُ وَاصْطَبِرْ لِعِبادَتِه (آیه 65 سوره مریم)

همان پروردگار آسمان ها و زمین و آنچه میان آن دو قرار گرفته است! او را پرستش کن و در راه عبادتش صبور باش.

3. صبر در برابر معصیت: بالاترین مرتبه صبر است و از آن به صبر در برابر نعمت هم یاد نموده اند؛ به این معنا که وجود نعمت موجب غفلت و معصیت فرد نگردد:

وَ لَئِنْ أَذَقْناهُ نَعْماءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَیَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّیِّئاتُ عَنِّی إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ إِلاَّ الَّذینَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحات (آیات 10 و 11 سوره هود)

و اگر بعد از شدت و رنجی که به او رسیده، نعمت هایی به او بچشانیم، می گوید: مسائل از من رفع شد و دیگر باز نخواهد گشت و غرق شادی و غفلت و فخرفروشی می گردد… مگر آن ها که (در سایه ایمان راستین) صبر و استقامت ورزیدند و کارهای شایسته انجام دادند.

فواید صبر

صبر آثار و فواید فراوانی بر جهان و آخرت افراد دارد. برخی از علمای اخلاق صبر را دروازه ورود به مقام رضایت از مقدرات الهی و مقام رضا را دروازه رسیدن به وادی محبت پروردگار می دانند. امام علی (ع) درباره عزت و ذلت می فرماید: چون خدا دید چگونه در راه دوستی او بر آزار صبوریی اند و چه سان از بیم او ناخوشایندی را تحمل می کنند، از تنگناهای بلا، گشایشی برایشان پدید آورد و از پسِ خواری، ارجمندشان فرمود و آرامش را جایگزین بیم کرد. پس پادشاهانِ حکمران شدند و پیشوایان با فر و شأن و کرامتِ خدا در حق آنان تا بدان جا رسید که دیده آرزو نهایت آن را ندید.

گروه مذهبی وبلاگ تاج